Offentleg ettersyn - Årsbudsjett 2025 og økonomi- og handlingsplan 2025 - 2028

Driftsbudsjettet er lagt fram som eit 0-budsjett der utgifter og inntekter balanserer. Det er ikkje budsjettert med bruk av ordinært disposisjonsfond i 2025, men det er budsjettert med bruk av ordinært disposisjonsfond på totalt 10,7 mill. frå 2026 - 2028. Dette inneber at kommunen si drift ikkje er økonomisk berekraftig i desse åra.

Høge inntekter frå utbytte frå Å Energi, samt konsesjonskraft, totalt dryge 4 mill. høgare enn i opphavleg budsjett 2024, gjer at kommune legg fram eit budsjett for 2025 i balanse, trass i eit kostnadsnivå som er høgare enn nokon gong.

Kommunebarometeret for 2024, som tar utgangspunkt i rekneskapstala for 2023, viser at kommunen kjem på ein 322. plass av 357 kommunar når det gjeld kostnadsnivå. Til dømes Valle kommune, som hadde om lag 75 mill. meir i inntekter enn Bygland i 2023, kom på ein 274. plass. Bygland hadde uansett høge inntekter i 2023 og klarte eit overskot likevel, men dette kostnadsnivået vil ikkje vere berekraftig i dei åra inntektene er lågare, noko som visast allereie i 2026, der spesielt utbytte frå Å Energi blir betydeleg lågare enn i 2025. Konsesjonskraftinntektene er også budsjettert med ein moderat reduksjon i perioden 2026 - 2028.

Lønnsbudsjettet for 2025 aukar med 11,7% samanlikna med 2024, som er ein del høgare enn estimert lønnsvekst, som er 4,5%. Denne auka kan i stor grad tilskrivast ei betydeleg auke i årsverk i kommunen, mellom anna ei auke frå om lag 43 til 53 årsverk i oppvekstsektoren. Dette er hovudårsaka til at utgiftene for 2025 aukar såpass betydeleg at sjølv dei høge kraftinntektene ikkje klarer å gi kommunen eit overskot i ordinær drift.

I investeringsbudsjettet ligg det inne fleire prioriteringar som har som mål å gi eit områdeløft for kommunen sin største tettstad. Byglandsfjord har i fleire år hatt ein negativ tendens med omsyn til levekårsutfordringar. For å snu dette, har ein mellom anna styrka oppvekstsektoren med fleire miljøterapeutar, men i og med at oppvekstsektoren ikkje kan snu denne utviklinga aleine, er det og prioritert ei heilskapleg satsing i investeringsbudsjettet med omsyn til stadutvikling på Byglandsfjord.

Turvegen ligg inne som et høgt prioritert prosjekt i 2025. I samsvar med økonomiplanen for 2024 til 2027, er det lagt inn 4 mill. til prosjektet «Områdeløft Byglandsfjord», også dette i 2025. Området rundt Kallhovd sveis og rutebilstasjonen er i veldig dårleg forfatning. Dette prosjektet er tenkt som eit breiare forankra stadutviklingsprosjekt på Byglandsfjord som skal leggje betre til rette for framtidig utvikling av området, slik at også private investorar i større grad vil fatte interesse for å utvikle området vidare. Ein vurderer og tiltak i dette området grunna omsynet til Byglandsfjord si sikkerheit. 

Det er lagt inn ein sum i 2025 til å planere tomtene i Fjellvegen på Byglandsfjord. Det er mykje fjell i dette bustadfeltet og det er derfor krevjande og kostbart å sprenge ut ei tomt av gonga. Det blir totalt sett rimelegare å sprenge ut alle dei resterande, ubebygde tomtane på ei gong. I tillegg så er desse tomtene veldig attraktive, med sin sentrale plassering og gode utsikt. Bruksendring av Pakkbua blei prosjektert i 2024, og dette viser seg å bli betydeleg meir kostbart enn det ein la til grunn i økonomiplanen for 2024 til 2027, kor det blei sett av kr 900.000. Anslaga viser at ein må sette av 3 mill. til dette, og av omsyn til
dei totale investeringane i 2025, blir det føreslege å gjennomføre dette prosjektet i 2026. I tillegg så vil det kome eit prosjekt som gjeld styrkerom i Årdalshallen i løpet av økonomiplanperioden, men dette er per no ikkje lagt inn, sidan kostnadane for dette ikkje er ferdig prosjektert.

VA-planen som blei vedteken i 2024, viser behov for ein del investeringar innanfor vatn og avløp. Allereie i 2025 er det planlagt investeringar på totalt 6 mill. innanfor denne sektoren, der vassleidning frå Åraksbø til Ose (3 mill.) og barriere på Bygland vassverk (2 mill.) er det største. Vassverket i Åraksbø er av eldre dato, og vil krevje utskifting av m.a. UV-anlegg om ikkje for mange år. Det er også annonsert strengare nasjonale krav til drikkevassforsyning, noko som også vil kunne påføre kostnadar til nye tryggleikstiltak. Dette vil eliminere driftskostnadane til dagens vassverk og vil på sikt gi ei total innsparing for vassverksdriftene. Faren for ytre forureining av drikkevatnet vil også bli mykje mindre sidan vatnet frå Austad vassverk kjem frå ein grunnvassbrønn.

Når det gjeld investering i barriere på Bygland vassverk, så er dette føreslege fordi ved fleire høve siste tida har prøver vist at vasskvaliteten, særleg på Bygland, er dårleg. Utfordringa er humus som gjer til at UV-anlegget ikkje klarer å reinske ut bakteriar. Det er avgjerande at ein får til ei ekstra barriere for å sikre vasskvaliteten framover. Tiltaket er naudsynt og må setjast i gang i 2025. Det er derfor sett av 2 mill. til dette.
 

I 2026 ligg det inne ytterlegare 6,1 mill. i investeringar innanfor VA-sektoren, då med utbygging av VA på Presteneset (2,5 mill.) og barriere på Byglandsfjord vassverk (2 mill.) som dei største prosjekta. Sistnemnte prosjekt er føreslege fordi heller ikkje på Byglandsfjord er vasskvaliteten spesielt god.

Av andre prioriterte prosjekt i investeringsbudsjettet, kan det nemnast at det i samsvar med tidlegare politiske vedtak, er budsjettert med kr 1 mill. i 2025 til ein fleirbruksbil med 9 sete. Prosjektet som gjeld kartlegging av Byglandsheimen, og eventuelle behov for bygningsmessige oppgraderingar, er også prioritert i 2025. Dette kan potensielt gi store investeringsutgifter i dei kommande åra, men ein vil uansett vente til kartlegginga er ferdig før ein foreslår beløp til dette i 2026-2028.

Ein gjer også merksam på at meirope bibliotek er eit prosjekt som vil bli prioritert, men dette er budsjettert i Byglandstunet AS, som er selskapet som eig lokalet der det nye biblioteket er. Byglandstunet AS er 100 % eigd av kommunen, og selskapet tek alle kostnadar som gjeld bygg og fastmontert inventar og installasjonar i kommunehuset, Joker-bygget, biblioteket, ungdomsklubben og utleigekontora.

Relativt høg lønsvekst og framleis relativt høg kalkylerente innanfor sjølvkostområdet (vatn, avløp, renovasjon, feiing og slam), samt forventning om fleire investeringar innan desse områda i åra som kjem, gjer at kostnadane aukar. 

For 2025 blir det gjort følgjande endringar på kommunale avgifter:

• Årsavgift for vatn (fast og kubikkavg.) blir auka med 7,1 %
• Årsavgift for kloakk (fast og kubikkavg.) blir auka med 3,7 %
• Tilkoplingsavgift for vatn blir ikkje endra
• Tilkoplingsavgift for kloakk blir ikkje endra
• Slamtømmeavgift blir ikkje endra
• Renovasjonsavgift hus blir auka med 5,0 %
• Renovasjonsavgift hytte blir auka med 5,0 %
• Feieavgift blir auka med 3,1 %

Merk at prosentauka i vass- og avløpsgebyra ovanfor er ekskl. mva., som vil seie at regjeringa sitt forslag om å redusere mva. på vatn og avløp frå 25 % til 15 % ikkje er medrekna i endringa over. Viss ein reknar med at forslaget om 15 % mva. på vatn og avløp blir vedteke med verknad frå 01.05.25, vil gjennomsnittleg mva. vere 18,33 % på desse gebyra i 2025, mot 25 % i 2024. Det vil seie at reell auke i vassgebyret for private hushaldningar er på 1,4 %, medan avløpsgebyret i realiteten blir redusert med 1,9 %.
 

Dette svarar til at kommunale avgifter samla for ein bustad på 150 kvadratmeter utan vassmålar, påkopla kommunale VA-anlegg, praktisk talt blir uendra frå 2024 til 2025, sidan det vil vere snakk om ein total reduksjon på 5 kr (som er ein reduksjon på 0,02 %). Viss mva-reduksjonen som er føreslege frå regjeringar, ikkje blir vedteke, vil endringa for same type eigedom bli 4,57 %. For eigedommar som ikkje er påkopla kommunale VA-anlegg, og som berre betalar feiegebyr og renovasjonsgebyr dei åra det ikkje er slamtømming, vil auka ovanfor svare til 4,7 %, som er litt over lønnsveksten for 2025 på 4,5 %.
 

Ein vil uansett gjere merksam på at det mest sannsynleg vil komme ei større auke i gebyra i 2026, utan at ein kan talfeste dette no. Innanfor slam- og renovasjonsområda er det krav om at inntekter frå kommunale avgifter skal dekke inn kostnadane 100 %. I tillegg så har kommunen gjort lokalt vedtak om det same for feiegebyret. Alle desse tenestene kjøper kommunen eksternt. Andre kommunale prisar og gebyr vert endra i samsvar med forslag til prisliste, som blir lagt fram som ei eiga sak.
 

Ein vil og gjere merksam på at kommunen subsidierer innbyggjarane med nesten 2 mill. på avlaupsområdet. Alternativet hadde vore å ha full inndekning for kostnadane på dette området, men då vurderer ein at gebyra ville blitt uforholdsmessig høge for innbyggjarane. Viss kommunen, hypotetisk sett, vedtok at gebyra skulle dekke kostnadene på avløpsområdet 100 %, måtte avløpsgebyret blitt auka med 49 %. Dette er sjølvsagt ikkje aktuelt, men det set i perspektiv kor mykje kommunen subsidierer dette området i dag.